De Wet van Van den Berg
Mijn stokpaardje, nu strak geformuleerd
Ik kwam thuis van een feestje; vrouw, kind en hond sliepen al (de hond morde toen ik ‘m nog even mee naar buiten nam) en toen ik onder de douche stond dacht ik na over de gesprekken die ik had gehad. Iemand die wist dat ik schrijver ben had gevraagd of ik niet bang was dat AI alle boeken zou gaan schrijven.
Ik had een makkelijk antwoord gegeven, het was tenslotte een feestje — ik haalde de ervaring aan die Peter Zantingh en ik allebei hadden gehad met een AI die als verhaalidee het vinden van een stapeltje oude brieven op zolder voorstelde, waarin een familiegeheim wordt onthuld.
Terwijl ik me stond af te drogen, vroeg ik me af hoe het resultaat nu zou zijn; ik was zelf tenslotte flabbergasted over hoe goed Claude was geworden in kritisch naar mijn tekst te kijken. Dus ik pakte mijn telefoon en vroeg Claude:
Zou je een roman-idee kunnen bedenken die in de thematiek van Walter van den Berg zou passen?
(Grammaticaal rammelend, en promptsgewijs kan het honderd keer beter, maar ik had een paar Affligems op. ) Claude redeneerde een paar seconden en kwam toen, I kid you not, met het volgende:
Hier is een roman-idee dat zou passen bij Walter van den Berg's thematiek:
"De Erfenis van Stilte"
Het verhaal volgt Marieke, een veertigjarige documentairemaker, die na de dood van haar vader terugkeert naar het Noord-Hollandse dorp waar ze opgroeide. Ze heeft de opdracht gekregen om het ouderlijk huis leeg te ruimen, maar ontdekt tussen oude spullen brieven die onthullen dat haar vader tijdens de jaren '80 betrokken was bij een milieuactivistische groep die sabotageacties uitvoerde tegen vervuilende bedrijven.
Ik heb even hard staan lachen in de badkamer.
Reclameblok
Een lezing of gesprek over literatuur (en AI)?
Ik ben te boeken voor lezingen over literatuur en AI (en voor een regulier schrijversbezoek op middelbare scholen) bij de Schrijverscentrale, of via een reply op deze e-mail.
Mijn eerstvolgende openbare lezing is op 26 juni in de centrale bibliotheek in Rotterdam.
De volgende dag vroeg ik me af wat een AI waarvan wordt verondersteld dat ie mijn boeken daadwerkelijk heeft gelezen zou antwoorden. Een tijdje terug was er wat ophef in Literatuurland omdat Meta hun AI zou trainen op alle boeken die er te vinden zijn op LibGen, een (ik zeg het even makkelijk) illegale downloadsite waar mijn romans ook op te vinden zijn.
Dus ik plakte dezelfde vraag in Meta AI, er werd een antwoord gegenereerd waar ik het woord ‘brieven’ al terug zag komen, maar dat antwoord werd gewist en ik kreeg een melding dat deze AI alleen Engels sprak. Oké, antwoord op de Engelse versie van mijn vraag:
En voor de duidelijkheid: ik heb in beide gevallen niets gemanipuleerd, dit zijn de creatieve geesten van Claude en Meta.
En dan te bedenken dat het filmpje waarin Tommy Wieringa ChatGPT uitlacht uit december 2022 is — dat is eeuwen geleden, als je kijkt naar de stappen die AI heeft gezet.
Hoe bang moeten literaire schrijvers zijn dat AI hen overbodig gaat maken?
Nou, voorlopig nog steeds niet, dus. De echte creativiteit is vooralsnog nul. Natuurlijk is dit een beperkt ‘onderzoek’, en wat creativiteit precies is, daar zijn lange avonden met filosofische gesprekken over te vullen, maar er is een andere reden waarom schrijvers niet bang hoeven te zijn.
Dat is een stokpaardje van me, dus ik ga dat stokpaardje maar eens een duidelijke vorm geven. De Wet van Van den Berg (ik ga ‘m er zelf ingooien, gewoon bedacht op een dinsdagochtend in de trein) luidt:
De behoefte aan menselijke kunst groeit exponentieel met de perfectie van kunstmatige creatie.
(Want kunstmatige creatie bestaat natuurlijk wel degelijk, hoe clichématig het brievenvoorbeeld ook is.)
Mijn ‘wet’ wil ik onderbouwen met de volgende argumenten:
Ik denk dat kunst voortkomt uit pijn die is beleefd in een geleefd leven en dat je voor een geleefd leven een mens moet zijn.
Kunst is bovendien kunst omdat er een contract is tussen kunstenaar en kunstbelever. Dat contract tussen kunstenaar en kunstbelever houdt in dat een kunstenaar zegt dat zijn product kunst is en dat de kunstbelever ervoor kiest dat gegeven te accepteren.
Door de groeiende aanwezigheid van AI zal de mens steeds meer behoefte krijgen aan zingeving en dus aan ervaringen van andere mensen, en die vinden ze in menselijke kunst.
Beschouw dit stuk als een RFC, een request for comments; is die wet beter te formuleren, aan te scherpen, zijn er meer (betere) argumenten, tegenargumenten? (Je kan hieronder op ‘comment’ klikken of reply-en op de mail.)
Kom maar door!
De boekdrukkunst opende een nieuwe ruimte: om ons als mens tot (geschreven) literatuur te verhouden. En om ons binnen die literaire wereld als mens een plaats te geven. Om het personage in ons te ontdekken.
Artificial Intelligence kan wellicht een soortgelijke ruimte openen: om ons als mens tot AI te verhouden, om ons daarbinnen een plaats te geven en op een nieuwe manier te ontdekken wat ons mens maakt. Jouw post is daar voor mij een voorbeeld van.
Ik vraag me af wat er gebeurt als je AI de opdracht geeft of de vraag stelt om gelaagd te schrijven, met onderliggende betekenissen. Dat zou ik zelf wel eens willen uitproberen. Nu is het alleen nog een gedachte.